Agautz
Este recorrido, que bordea la ladera sur del Domo de Ataun, alcanza la cumbre más alta de esta estructura tan singular, el monte Agautz. El camino de acceso coincide con el itinerario GR-20. En esta salida, además de observar y estudiar las distintas rocas de la zona, se puede interpretar el relieve del Domo y disfrutar de una panorámica perfecta de las principales montañas de la zona. Dificultad baja: para personas habituadas a caminar.
Aia auzotik:
Zailtasun baxua, ibiltzera ohitutako jendearentzat.
Distantzia 9,1 km
Desnibela: + 610 m
San Gregorio auzotik:
Zailtasun ertaina, mendian trebatutakoentzat.
Distantzia 13,5 km
Desnibela: + 850 m
San Martin auzotik:
Zailtasun ertaina, mendian trebatutakoentzat.
Distantzia 16,4 km
Desnibela: + 850 m
Punto de información 2
En este punto del recorrido aflora la roca caliza. Estos también son materiales del Cretácico Inferior, del periodo Aptiense, de hace alrededor de 120 millones de años. Esta roca se formó principalmente a partir de la acumulación de estructuras duras de animales que vivían bajo el mar, como conchas de moluscos y fragmentos de coral, […]
Punto de información 4
Como ya se ha comentado anteriormente, la caliza, a pesar de ser una roca dura, se disuelve bajo la influencia del agua de lluvia. Esta disolución afecta a las grietas que presenta la roca, por lo que éstas están llenas de pequeñas oquedades y poros. Este hecho ha dado lugar a las cuevas y simas […]
Punto de información 1
En este punto podemos encontrar un tipo de roca llamada lutita. Estos son materiales del Cretácico Inferior, del periodo Albiense, de hace unos 110 millones de años. Estas rocas situadas en la parte exterior del Domo son materiales más jóvenes que las calizas del borde del propio Domo. De hecho, durante la acumulación de todos […]
Punto de información 3
Tal y como se ha comentado anteriormente, la piedra caliza que podemos encontrar aquí procede, entre otras cosas, de la acumulación de estructuras duras de los animales que vivían bajo el mar. Si observamos detenidamente el afloramiento de roca que tenemos en frente, identificaremos fósiles pertenecientes a tres tipos de animales de aquel mar, algunos […]
Punto de información 5
A medida que nos acercamos a la zona de Agautz, el aspecto de la caliza va cambiando. Va cogiendo un color más oscuro y una textura más áspera. Las calizas observadas en el camino hasta ahora son muy puras, con alto contenido en carbonato cálcico y con muy pocos minerales arcillosos. Por su parte, estos […]
Punto de información 6
Los picos situados en el borde del Domo son excelentes observatorios para poder apreciar la cresta en forma de corona de esta peculiar estructura geológica. Si se observa el paisaje se puede ver la influencia que tienen en el relieve las características de los distintos tipos de rocas que componen el Domo. Los materiales arcillosos […]
Informazio orokorra: Domoaren sorrera
Domoaren sorrera azaltzeko, bi fase orokor nabarmendu daitezke. Batetik, gaur Domoan aurki ditzakegun materialak pilatu ziren garaia dago. Bestetik, material horiek goratu eta gaur egungo itxura lortu arteko eraldaketa prozesua aipatu behar da.
Materialen metaketa orain dela 120 milioi urte sortzen hasitako itsaso batean gertatu zen, Kretazeo deituriko garaian. Gaur egun Ataun deitzen diogun eremua itsaspean zegoen garai hartan, baina itsaso hartan ere, milioika urteetan zehar, baldintza ezberdinetako momentuak egon ziren. Kosta gertuago zegoen garaietan, ibaiek kontinentetik garraiaturiko buztinak ugariagoak ziren. Horrela sortu ziren tupak eta lutitak. Kosta urruntzearekin, ordea, buztinak gutxiagotu eta karbonatodun materialen metaketa nagusitu zen, kareharriak sortuz. Karbonato pilaketa hori, garai hartako itsasoan bizi ziren mota ezberdinetako molusku eta koralei zor zaie. Izan ere, hauek hiltzerakoan, hauen oskol eta egiturak itsaspean metatu ziren, gaur egun Domoan gailentzen diren kareharriak sortuz. Horrela, milioika urteetan zehar, itsaspean buztin kontzentrazio handiko materialen artean, kareharri geruza bat pilatu zen, sandwich bat balitz moduan. Gerora ere, geruza horien gainean, milaka metro metakin edo sedimentu gehiago ere pilatu ziren. Kretazeo garai honetan itsaspeak jasan zituen prozesuen ondorioz, geruza horiek ez zituzten gainazal lau batzuk osatzen, tolestuta zeuden, arku bat sortuz bezala.
Orain dela 50 milioi urte, ordea, orogenia alpetarra deituriko garaia hasi zen: Iberiar plakak Europarekin talka egin zuen eta gertakari hark sorturiko indarren ondorioz, milioika urtetan zehar itsaspean metaturiko materialak goratzen hasi ziren. Ataungo Domoa ezezik, Euskal Herriko eta Pirinioetako mendiak ere orduan altxatu ziren. Hemen urpean kokatzen ziren tolesturiko material horiek kontrako norantzan deformatzen hasi ziren, bi tolesduren arteko interferentzia bat sortuz. Horren ondorioz, material horiek kupula edo esfera-erdi moduan altxatzen hasi ziren. Goratze prozesu hark 20 milioi urte inguru iraun zituen. Material hauek, lehenengo itsaspetik ateratzerakoan eta gero prezipitazioen eraginez, higatuz joan dira milioika urteetan zehar, gaur arte. Domoko kupula horretan, kareharriak arroka buztintsuz osaturiko bi geruzen artean zeudenez, kupularen sabaia higatzearekin batera, kareharrien kanpoko eta barruko materialak azkarrago higatu dira, arroka buztintsuak (tupak eta lutitak) kareharriak baino biguinagoak direlako. Horregatik, Ataungo Domoa hain ikusgarria egiten duen kareharrizko koroa formako mailoak gailentzen dira.
Informazio orokorra: Domoko fosilak
Domoaren ertzean gailentzen diren kareharrien sorrera Behe Kretazeoan hemen existitu zen itsaso batean gertatu zen. Zehatzagoak izateko, Aptiar garaikoak dira, orain dela 120 milioi urte ingurukoak. Itsaso hura irudikatzeko, gaur egungo itsaso tropikal bat imajinatu behar dugu: sakonera gutxiko eta ur garden eta epeleko itsaso bat.
Domoko kareharria, batez ere, itsaspean bizi ziren animalien egitura gogorren pilaketatik sortu zen: moluskuen oskolak eta koral zatiak, besteak beste. Egitura horiek kaltzio karbonatoan oso aberatsak zirenez eta itsaspe hartara buztin oso gutxi iristen zenez, baldintza haietan sorturikoak, oso kareharri puruak dira: buztin proportzioa %1-3 artean dago eta gainerakoa kaltzio karbonatoa da.
Arroka hauen jatorriaren aztarnak nahiko erraz aurki daitezke Domoko kareharrietan. Izan ere, bide inguruan ditugun arrokak aztertuz gero, hauen sorrerako itsaso hartan bizi ziren hainbat bizidunen fosilak aurki daitezke. Fosil hauek, bizidun mota ezberdinak identifikatzea ahalbidetzeaz gain, adituei bizidun hauen paleoekologia ulertzeko informazioa ere ematen diete. Paleoekologiak, animalia hauek bizi zireneko ingurunea nolakoa zen azaltzen digu.
Ataungo Domoan bertan, kokapenaren arabera, fosil mota ezberdinak topa ditzakegu. Orokorrean, ugarienak direnak errudista izeneko molusku batzuen fosilak dira. Errudisten barruan mota ezberdinetakoak aurki daitezkeen arren, errazen identifikatzen direnak errekienido motakoak dira. Hauen oskolen forma kolore ilun deigarri batez nabarmentzen da arroketan, horregatik, nahiko erraz atzeman daitezke. Hauek forma nahiko zapala zuten eta bakarka bizi ohi ziren. Horiez gain, bertikalean hazten ziren eta kopa forma zuten monopleurido eta polikonitidoak ere bizi ziren itsaso hartan. Azken errudista mota hauek taldean hazteko joera zuten, elkarri babesa emanez. Taldekatze horietan, ertzetan zeudenek buztin eta olatuen eragin gehiago izango zuten, baina erdikoak babestuago mantenduko ziren.
Itsaso tropikal hartako koral adarkatu finak aurkitzea ere nahiko ohikoa da, nahiz eta trebatu gabeko pertsonei hauen identifikazio-lana errudistena baino zertxobait zailagoa gerta dakiguken. Koral adarkatu finen kasuan, batzuetan adarkatzeak bereizi ahal izango dira, baina beste batzuetan, koralen barne egitura erakusten duten sekzio zirkular txikiak ikus daitezke.
Urkilagako portutik Agautz mendira doan bidearen lehen zatian, batez ere, garai hartako ostren aztarnak aurki daitezke, batzuk bidearen ertzeko arroketan, baina baita bide zidorrean bertan azaleratzen diren zenbait harritan ere.
Hauez gain, Urkilagatik Agautza doan bidearen erdi aldean dauden kareharri harlauza batzuetan, itsaso hartako gastropodo mota baten fosil ugari ikus daitezke. Hauek nerineido motako barraskilo luzexka batzuk dira.
