Olata-Erremedio
La circular de Olata rodea el monte que queda entre los cañones abiertos por los arroyos Kobatxo y Aitzarte en la cresta del Domo. Además, nos ofrece la oportunidad de conocer el manantial de Erremedio, situado en el interior del Domo, y realizar un pequeño tentempié en su área recreativa. A lo largo de este recorrido podremos observar las rocas e interpretar el paisaje del Domo. Dificultad media: Para gente habituada a andar en montaña.
Zailtasun ertaina, mendian trebatutakoentzat.
Distantzia(San Martin auzotik): 9,4 km
Desnibela: +450 m
Punto de información 1
En este punto podemos encontrar un tipo de roca llamada lutita. Estos son materiales del Cretácico Inferior, del periodo Albiense, de hace unos 110 millones de años. Estas rocas situadas en la parte exterior del Domo son materiales más jóvenes que las calizas del borde del Domo. Esto se debe a que durante la acumulación […]
Punto de información 2
En este punto del recorrido aflora la roca caliza. También son materiales del Cretácico Inferior, del periodo Aptiense, de hace 120 millones de años. Esta roca se formó principalmente a partir de la acumulación de estructuras duras de animales que vivían bajo el mar, como caparazones de moluscos y fragmentos de coral. Por ello, su […]
Punto de información 4
En este punto llamado paso de Olata, nos encontramos justo en el borde de la corona caliza del Domo. Por ello, es un lugar privilegiado para la observación de estos roquedos calizos. Desde aquí, mirando hacia el noreste, justo en frente se aprecia la cima de Intzartzu. Al sur del observatorio de Olata se encuentra […]
Punto de información 4
Es evidente que al atravesar la arista caliza de arriba abajo, el tipo de roca cambia. Si analizamos las rocas desde el interior del Domo hacia fuera, observaremos la transición de las rocas más antiguas a las más recientes, de la roca de color amarillento a la de color gris. En ella, los materiales ricos […]
Punto de información 5
En el área recreativa actual de Erremedio (“Remedio”) se pueden observar restos del antiguo balneario. De hecho, como su propio nombre indica, en este lugar hay un manantial de agua especial que puede ser “remedio” para ciertas enfermedades. En la fuente de Erremedio afloran aguas sulfurosas. A pesar de que en Ataun y en las […]
Punto de información 6
Aquí aparecen las lutitas. Son más antiguas que las calizas del borde del Domo y pertenecen a la época Aptiense del Cretácico Inferior. Las margas y las lutitas del interior del Domo son materiales propicios para la formación del suelo. Al tratarse de materiales arcillosos, cuando el agua descompone la roca, estos proporcionan diversos constituyentes […]
Punto de información 7
Tenemos en frente la apertura de Arrateta, abierta en el borde del Domo por el río Aitzarte, y también podemos observar antigua cantera de Arrateta. Este emplazamiento, al igual que el mirador de Olata, es un lugar ideal para observar la orientación vertical de los estratos calizos del borde del Domo. Esto se debe a […]
Punto de información 8
La piedra caliza del Domo se formó principalmente a partir de la acumulación de estructuras duras de animales que vivían bajo el mar, como caparazones de moluscos y fragmentos de coral. Por ello, su contenido en minerales arcillosos es muy bajo, entre el 1 y el 3%. El resto es carbonato cálcico. La roca que […]
Informazio orokorra: Domoaren sorrera
Domoaren sorrera azaltzeko, bi fase orokor nabarmendu daitezke. Batetik, gaur Domoan aurki ditzakegun materialak pilatu ziren garaia dago. Bestetik, material horiek goratu eta gaur egungo itxura lortu arteko eraldaketa prozesua aipatu behar da.
Materialen metaketa orain dela 120 milioi urte sortzen hasitako itsaso batean gertatu zen, Kretazeo deituriko garaian. Gaur egun Ataun deitzen diogun eremua itsaspean zegoen garai hartan, baina itsaso hartan ere, milioika urteetan zehar, baldintza ezberdinetako momentuak egon ziren. Kosta gertuago zegoen garaietan, ibaiek kontinentetik garraiaturiko buztinak ugariagoak ziren. Horrela sortu ziren tupak eta lutitak. Kosta urruntzearekin, ordea, buztinak gutxiagotu eta karbonatodun materialen metaketa nagusitu zen, kareharriak sortuz. Karbonato pilaketa hori, garai hartako itsasoan bizi ziren mota ezberdinetako molusku eta koralei zor zaie. Izan ere, hauek hiltzerakoan, hauen oskol eta egiturak itsaspean metatu ziren, gaur egun Domoan gailentzen diren kareharriak sortuz. Horrela, milioika urteetan zehar, itsaspean buztin kontzentrazio handiko materialen artean, kareharri geruza bat pilatu zen, sandwich bat balitz moduan. Gerora ere, geruza horien gainean, milaka metro metakin edo sedimentu gehiago ere pilatu ziren. Kretazeo garai honetan itsaspeak jasan zituen prozesuen ondorioz, geruza horiek ez zituzten gainazal lau batzuk osatzen, tolestuta zeuden, arku bat sortuz bezala.
Orain dela 50 milioi urte, ordea, orogenia alpetarra deituriko garaia hasi zen: Iberiar plakak Europarekin talka egin zuen eta gertakari hark sorturiko indarren ondorioz, milioika urtetan zehar itsaspean metaturiko materialak goratzen hasi ziren. Ataungo Domoa ezezik, Euskal Herriko eta Pirinioetako mendiak ere orduan altxatu ziren. Hemen urpean kokatzen ziren tolesturiko material horiek kontrako norantzan deformatzen hasi ziren, bi tolesduren arteko interferentzia bat sortuz. Horren ondorioz, material horiek kupula edo esfera-erdi moduan altxatzen hasi ziren. Goratze prozesu hark 20 milioi urte inguru iraun zituen. Material hauek, lehenengo itsaspetik ateratzerakoan eta gero prezipitazioen eraginez, higatuz joan dira milioika urteetan zehar, gaur arte. Domoko kupula horretan, kareharriak arroka buztintsuz osaturiko bi geruzen artean zeudenez, kupularen sabaia higatzearekin batera, kareharrien kanpoko eta barruko materialak azkarrago higatu dira, arroka buztintsuak (tupak eta lutitak) kareharriak baino biguinagoak direlako. Horregatik, Ataungo Domoa hain ikusgarria egiten duen kareharrizko koroa formako mailoak gailentzen dira.
Informazio orokorra: Domoko fosilak
Domoaren ertzean gailentzen diren kareharrien sorrera Behe Kretazeoan hemen existitu zen itsaso batean gertatu zen. Zehatzagoak izateko, Aptiar garaikoak dira, orain dela 120 milioi urte ingurukoak. Itsaso hura irudikatzeko, gaur egungo itsaso tropikal bat imajinatu behar dugu: sakonera gutxiko eta ur garden eta epeleko itsaso bat.
Domoko kareharria, batez ere, itsaspean bizi ziren animalien egitura gogorren pilaketatik sortu zen: moluskuen oskolak eta koral zatiak, besteak beste. Egitura horiek kaltzio karbonatoan oso aberatsak zirenez eta itsaspe hartara buztin oso gutxi iristen zenez, baldintza haietan sorturikoak, oso kareharri puruak dira: buztin proportzioa %1-3 artean dago eta gainerakoa kaltzio karbonatoa da.
Arroka hauen jatorriaren aztarnak nahiko erraz aurki daitezke Domoko kareharrietan. Izan ere, bide inguruan ditugun arrokak aztertuz gero, hauen sorrerako itsaso hartan bizi ziren hainbat bizidunen fosilak aurki daitezke. Fosil hauek, bizidun mota ezberdinak identifikatzea ahalbidetzeaz gain, adituei bizidun hauen paleoekologia ulertzeko informazioa ere ematen diete. Paleoekologiak, animalia hauek bizi zireneko ingurunea nolakoa zen azaltzen digu.
Ataungo Domoan bertan, kokapenaren arabera, fosil mota ezberdinak topa ditzakegu. Orokorrean, ugarienak direnak errudista izeneko molusku batzuen fosilak dira. Errudisten barruan mota ezberdinetakoak aurki daitezkeen arren, errazen identifikatzen direnak errekienido motakoak dira. Hauen oskolen forma kolore ilun deigarri batez nabarmentzen da arroketan, horregatik, nahiko erraz atzeman daitezke. Hauek forma nahiko zapala zuten eta bakarka bizi ohi ziren. Horiez gain, bertikalean hazten ziren eta kopa forma zuten monopleurido eta polikonitidoak ere bizi ziren itsaso hartan. Azken errudista mota hauek taldean hazteko joera zuten, elkarri babesa emanez. Taldekatze horietan, ertzetan zeudenek buztin eta olatuen eragin gehiago izango zuten, baina erdikoak babestuago mantenduko ziren.
Itsaso tropikal hartako koral adarkatu finak aurkitzea ere nahiko ohikoa da, nahiz eta trebatu gabeko pertsonei hauen identifikazio-lana errudistena baino zertxobait zailagoa gerta dakiguken. Koral adarkatu finen kasuan, batzuetan adarkatzeak bereizi ahal izango dira, baina beste batzuetan, koralen barne egitura erakusten duten sekzio zirkular txikiak ikus daitezke.
Urkilagako portutik Agautz mendira doan bidearen lehen zatian, batez ere, garai hartako ostren aztarnak aurki daitezke, batzuk bidearen ertzeko arroketan, baina baita bide zidorrean bertan azaleratzen diren zenbait harritan ere.
Hauez gain, Urkilagatik Agautza doan bidearen erdi aldean dauden kareharri harlauza batzuetan, itsaso hartako gastropodo mota baten fosil ugari ikus daitezke. Hauek nerineido motako barraskilo luzexka batzuk dira.
